Nuôi cấy mô thành công từ đỉnh sinh trưởng của cây dừa

Trung tâm Giống và Hoa kiểng Bến Tre bước đầu đã nuôi cấy mô dừa thành công từ đỉnh sinh trưởng thông qua sự chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm của các nhà khoa học Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Kết quả này đánh dấu một bước tiến mới trong hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ tỉnh và mở ra cơ hội cải tiến, nâng cao chất lượng, năng suất cho vùng nguyên liệu trồng dừa theo hướng chuẩn chất, thích ứng biến đổi khí hậu ở nơi được mệnh danh là “thủ phủ dừa Việt Nam”.

Cán bộ Trung tâm Giống và Hoa kiểng Bến Tre đã nuôi cấy thành công những cây dừa con đầu tiên bằng phương pháp nuôi cấy mô.

Các phương pháp chọn tạo giống dừa

Đối với cây dừa, hiện nay trên thế giới có nhiều phương pháp nghiên cứu về giống. Thứ nhất, về lai tạo để tạo ra các cá thể con ưu tú thế hệ F1. Thứ hai, bình tuyển từ những cây dừa mẹ có nhiều đặc tính vượt trội như thời gian qua tỉnh đã và đang làm để chọn ra những cây con.

Theo Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Huỳnh Quang Đức, người có nhiều năm gắn bó và nghiên cứu về cây dừa chia sẻ: Phương pháp lai tạo truyền thống cũng còn nhiều hạn chế. Bởi việc lai để kiểm soát tạo ra những cá thể ưu tú rất mất nhiều thời gian, tốn kém. Tỷ lệ lai tạo ra một cá thể thật sự ưu tú cũng không thật sự dễ dàng để đạt được kết quả như mong đợi. Hiện nay, các nước trồng dừa như Ấn Độ, Philippines… cũng đang làm phương pháp này.

Riêng phương pháp bình tuyển từ cây dừa mẹ, nhất là đối với dừa công nghiệp phục vụ trong sản xuất, chế biến cũng có những hạn chế nhất định. Bởi, nhóm dừa thân cao này chủ yếu thụ phấn chéo nên khi lấy từ cây dừa mẹ để lai tạo ra cây dừa con sẽ chủ yếu thừa hưởng đặc tính lớn nhất là sai trái, năng suất cao chứ khó thừa hưởng hoàn toàn những ưu điểm khác trong quá trình lai tạo. Trước bối cảnh đó, mong đợi của người dân Bến Tre nói chung và ngành nông nghiệp là làm sao tạo ra những cá thể dừa con hoàn toàn giống như cá thể dừa mẹ.

Cũng theo ông Huỳnh Quang Đức, tỉnh có đặc điểm là nguồn gen từ cây dừa rất phong phú, đa dạng chủng loại. Điều này đã được các chuyên giá nước ngoài đánh giá cao từ những năm 90 khi ông tham gia các chuyến làm việc cùng với các chuyên gia của FAO (Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc). Họ cũng khuyến cáo tỉnh cố gắng tuyển lựa các cá thể tốt từ quần thể dừa địa phương để lai tạo giống nhằm bảo tồn, duy trì và phát triển.

Nhất là trong bối cảnh hiện nay khi mà biến đổi khí hậu ngày càng tác động gay gắt hơn đang đặt ra yêu cầu cho tỉnh là phải chọn được những giống dừa phù hợp, vừa có năng suất, chất lượng cao và vừa có khả năng chống chịu thích ứng được trong điều kiện biến đổi khí hậu. Ngành nhận thấy qua nhiều năm bị ảnh hưởng của hạn mặn, đã xuất hiện nhiều cá thể dừa thể hiện khả năng thích ứng tốt, năng suất và chất lượng cao như ở hai huyện Thạnh Phú, Bình Đại. Đó là những cá thể mà ngành rất mong đợi để nhân giống canh tác.

Nuôi cấy mô từ đỉnh sinh trưởng

Thuận lợi của tỉnh là bộ sưu tập của nguồn gen dừa Việt Nam với tập hợp hơn 30 giống dừa phong phú, đa dạng. Vấn đề của tỉnh là phải xác định được những cái cá thể xuất sắc đó và tìm ra phương pháp để nhân ra những cá thể ưu tú này.

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Huỳnh Quang Đức cho rằng, hiện nay có 2 phương pháp nhân giống bằng công nghệ sinh học là nuôi cấy phôi và nuôi cấy mô. Cụ thể, phương pháp nuôi cấy phôi là dùng dùng mầm dừa từ trái dừa khô để lấy ra nuôi cấy phôi. Hạn chế của phương pháp này là việc sử dụng mầm dừa trong nhân giống cũng chỉ có thể cho kết quả tương đối vì bản chất mầm dừa đã được lai tạo từ khi trái dừa hình thành trên cây. Do đó, về nguyên tắc nuôi cấy phôi có thể không bảo đảm giữ được bản chất giống như cây dừa mẹ.

Đối với nuôi cấy mô, đây là phương pháp nghiên cứu mới và sẽ khó hơn gấp nhiều lần nhưng sẽ bảo đảm nhân ra được các ưu điểm vượt trội từ cây dừa mẹ. Người thực hiện có thể lấy từ đỉnh sinh trưởng của cây dừa để nuôi cấy ra. Phương pháp này đòi hỏi sự đầu tư về khoa học công nghệ rất cao. Điều rất phấn khởi và đáng tự hào là hiện nay trên thế giới cũng như các quốc gia trồng dừa lân cận Việt Nam thì phương pháp nuôi cấy mô nhân giống dừa vẫn còn là đề bài chưa có đáp án.

Đây là đề tài nghiên cứu cấp quốc gia mà Trường Đại học Quốc tế đang thực hiện. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là đơn vị vinh dự được tham gia đăng ký phối hợp. Thời gian qua, sở cũng đã cử đội ngũ cán bộ chuyên môn của Trung tâm Giống và Hoa kiểng tỉnh tiếp thu những hướng dẫn quý báu của trường về công nghệ nuôi cấy mô dừa.

“Quá trình nghiên cứu nuôi cấy mô dừa rất khó. nhưng với sự hướng dẫn nhiệt tình của các nhà khoa học Trường Đại học Quốc tế, kết quả bước đầu nghiên cứu đã tạo được một số cây dừa con từ trong phòng thí nghiệm Trung tâm Giống và Hoa kiểng Bến Tre…”, ông Huỳnh Quang Đức phấn khởi bật mí những thông tin còn khiêm tốn ở bước đầu phối hợp nghiên cứu.

Là một trong những cán bộ kỹ thuật được trực tiếp tham gia thực hiện, Tiến sĩ Bùi Trường Thọ - Phó giám đốc Trung tâm Giống và Hoa kiểng Bến Tre chia sẻ, ban đầu, đội ngũ cán bộ chúng tôi làm thất bại liên tiếp trong mấy mẻ đầu tiên. Nhờ sự nỗ lực, niềm đam mê mãnh liệt trong nghiên cứu tìm ra phương pháp mới và nhất là tình yêu sâu sắc với cây dừa đã giúp cho chúng tôi may mắn thành công ở bước đầu. Thành công lần này cũng là lần đầu tiên mà phòng LAB của tỉnh đã tạo được cây dừa nuôi cấy mô do chính những cán bộ kỹ thuật tỉnh trực tiếp thử nghiệm thông qua những chia sẻ của Trường Đại học Quốc tế.

Bài, ảnh: Cẩm Trúc