Qua 2 năm thực hiện, Dự án đã góp phần quan trọng trong việc chọn tạo và phát triển giống dừa năng suất và sản lượng cao, phù hợp với công nghiệp chế biến DTV, phục vụ cho công nghiệp thực phẩm với các giống dừa chất lượng cao dùng để uống nước cũng như hoàn chỉnh kỹ thuật sản xuất dừa giống, nâng cao trình độ chuyên môn và quản lý của cán bộ trong ngành.
1. Tính cấp thiết của dự án
Cây dừa (Cocos nucifera L.) là một trong những cây lấy dầu lâu năm chủ yếu của vùng nhiệt đới được trồng rất phổ biến ở nhiều nước đang phát triển để cung cấp thực phẩm cũng như phục vụ cho mục đích công nghiệp. Điều kiện tự nhiên và xã hội ở nước ta thuận lợi cho sự phát triển cây dừa từ đồng bằng sông Hồng cho đến đất mũi Cà Mau. Đặc biệt cây dừa phát triển tốt ở đồng bằng sông Cửu Long và ven biển miền Trung.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, nguồn nguyên liệu dầu thực vật vừa thiếu vừa phân tán. Điểm yếu nhất của ngành là trên 90% nguyên liệu phải nhập khẩu.
Trong giai đoạn 2000 - 2008, nhập khẩu dầu của Việt Nam tăng trung bình 12,6%/năm, trong khi xuất khẩu ngày càng giảm dẫn tới ngành dầu đang nhập siêu khá lớn. Năm 2009, kim ngạch nhập khẩu đã trên 700 triệu USD. Dự báo, nếu không có chương trình phát triển vùng nguyên liệu cây có dầu hữu hiệu, đến năm 2015 phải nhập khẩu trên 1 tỷ USD nguyên liệu dầu thô và hạt có dầu.
Theo tính toán, mức tiêu thụ dầu thực vật bình quân đầu người của Việt Nam năm 2008 mới là 7 kg/người, năm 2018 mức tiêu thụ bình quân đầu người là 15,2 kg/người và tăng 19,4 kg/người vào năm 2025. Như vậy, tiềm năng phát triển của ngành tại thị trường nội địa còn rất lớn.
Chính những yếu tố thuận lợi nêu trên đã tạo điều kiện cho sự phát triển của cây dừa. Từ đó, người dân quan tâm, đầu tư chăm sóc dừa nhiều hơn và áp dụng nhanh các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất.
Xuất phát từ thực tế sản xuất của ngành Dầu thực vật, Bộ Công Thương đã ra Quyết định số 4237 QĐ/BCT ngày 01 tháng 08 năm 2008 về việc phê duyệt dự án đầu tư “Phát triển giống dừa chất lượng cao giai đoạn 2009-2010”, thuộc chương trình Giống quốc gia. Qua 2 năm thực hiện, Dự án đã góp phần quan trọng trong việc chọn tạo và phát triển giống dừa năng suất và sản lượng cao, phù hợp với công nghiệp chế biến DTV, phục vụ cho công nghiệp thực phẩm với các giống dừa chất lượng cao dùng để uống nước cũng như hoàn chỉnh kỹ thuật sản xuất dừa giống, nâng cao trình độ chuyên môn và quản lý của cán bộ trong ngành.
2. Mục tiêu của dự án
- Tuyển chọn, đánh giá và sản xuất các giống dừa mới có năng suất cao, phẩm chất tốt, phù hợp với điều kiện sinh thái và thực tiễn sản xuất.
- Tăng cường trang thiết bị và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ để nghiên cứu, chọn tạo và sản xuất các giống dừa mới từng bước xây dựng và hoàn thiện mô hình nhân giống dừa chất lượng cao phục vụ nhu cầu giống tốt cho các vùng trồng dừa trọng điểm.
3. Kết quả đạt được
Dự án “Phát triển giống dừa chất lượng cao giai đoạn 2009-2010” đã đầu tư đúng hướng, đạt được mục tiêu đề ra, giải quyết được yêu cầu cấp bách của sản xuất.
Đã tạo được 3 tổ hợp dừa lai mới là ĐG19 (Xiêm lửa x Ta xanh), ĐG20 (Lùn vàng Sri Lanka x Ta xanh), ĐG21 (Lùn vàng Mã Lai x San Ramon). Ba giống dừa lai mới này được chọn tạo từ những giống dừa địa phương có đặc tính ưu việt như dừa Ta xanh, dừa Xiêm lửa kết hợp với các giống dừa nhập nội ưu tú như dừa lùn vàng Mã Lai, lùn vàng Sri Lanka và dừa cao San Ramon.
Đã đánh giá được khả năng sinh trưởng của 3 giống dừa lai ĐG19, ĐG20, ĐG21 tại các tỉnh Bến Tre, Tiền Giang, Trà Vinh và Kiên Giang, qui mô diện tích 6 ha.
Đã tuyển chọn bổ sung được 3.000 cây dừa mẹ ở các tỉnh Bình Định, Bến Tre, Tiền Giang, Trà Vinh.
Có 28 ha vườn dừa giống gốc được tiếp tục đầu tư chăm sóc, đưa vào khai thác và hàng năm sản xuất 403.200 quả. tương đương 201.600 cây dừa giống để cung cấp cho 1.260 ha diện tích trồng lại và trồng mới.
Với qui trình nuôi cấy phôi dừa cải thiện đã nuôi cấy 2.000 phôi dừa Sáp, đưa ra vườn ươm 880 cây và 700 cây ở vườn trồng tại 2 Trung tâm của Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu.
Dự án đã trồng mới và chăm sóc được 7 ha vườn dừa bố mẹ gồm các giống dừa cao Bago Oshiro, cao San Ramon, lùn vàng Mã Lai và lùn đỏ Mã Lai để làm vật liệu lai tạo giống dừa tại Trung tâm Sản xuất giống Trảng Bàng - Tây Ninh và Trung tâm Dừa Đồng Gò - Bến Tre.
Đã hoàn thiện qui trình tuyển chọn, nhân giống dừa lai với kết quả tạo được giống dừa lai có tính chính thống cao, đạt 98%.
Đã hoàn thiện qui trình nhân giống dừaDứa với kết quả tỉ lệ nảy mầm của giống dừa Dứa > 60%.
Đã tổ chức được 11 lớp đào tạo tập huấn về kỹ thuật phát triển giống dừa chất lượng cao cho 332 cán bộ khuyến nông, cán bộ nông nghiệp và nông dân tiêu biểu ở 7 tỉnh trồng dừa phía Nam. Thông qua các lớp đào tạo tập huấn, các qui trình nhân và chăm sóc giống dừa chất lượng cao được phổ biến cho các cán bộ địa phương trồng dừa.
Đã tổ chức được 4 khóa đào tạo tập huấn về kỹ thuật và phương thức sản xuất, quản lý giống dừa chất lượng cao cho 15 cán bộ nghiên cứu và cán bộ quản lý trong thời gian 30 ngày tại các nước Malaysia, Indonesia, Mexico.
Đã tiếp tục chăm sóc 4 ha vườn dừa mẹ lùn vàng Mã Lai, sản xuất được 800 g phấn hoa gồm 546 g phấn hoa Bago Oshiro, 254 g phấn dừa Sáp, 7.200 quả dừa lai JVA1, 2.300 quả dừa lai ĐG10 (Dứa x Sáp) và đã cung cấp 1.902 cây JVA1 cho các địa phương có nhu cầu như Kiên Giang, Bến Tre, Trà Vinh và Tiền Giang.
Đã xây dựng được 7 ha mô hình trình diễn công nghệ cao giống dừa Sáp nuôi cấy phôi và giống dừa Dứa với trang bị 4,5 ha hệ thống tưới nhỏ giọt tại Trung tâm Dừa Đồng Gò - Bến Tre và Trung tâm Sản xuất giống Trảng Bàng - Tây Ninh.
Đã trồng mới được 13 ha và chăm sóc 12 ha vườn nhân giống dừa chất lượng cao gồm giống dừa Sáp nuôi cấy phôi, dừa Dứa, dừa Xiêm lục, dừa Ẻo, dừa Xiêm xanh, dừa Tam quan. Các giống dừa Ta, dừa Dâu, dừa Xiêm, dừa Ẻo đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận giống chính thức vào tháng 05 năm 2011.
Dự án đã tăng cường năng lực nghiên cứu, cung cấp 12 thiết bị phục vụ đào tạo – thông tin cho các Trung tâm, đơn vị và bộ môn thuộc Viện gồm: máy vi tính xách tay, máy chụp hình tư liệu, máy quay phim tư liệu và máy vi tính bàn.
Đề nghị cho phép Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu tiếp tục đăng ký dự án giai đoạn 3 để có điều kiện đầu tư, đánh giá năng suất của các vườn khảo nghiệm, xây dựng cơ sở vật chất cho các vườn nhân giống và chuyển giao giống dừa mới cho sản xuất.
Nguyễn Thị Bích Hồng và cs
