Khắc phục giảm năng suất dừa trong điều kiện hạn mặn
Mấy ngày qua, qua thông tin của đài báo, cho thấy tình hình nước mặn dâng cao đột ngột khiến cho nông dân không trở tay kịp. Một số loại cây trồng, nhất là hoa kiểng, cây ăn trái, bị thiếu nước đạt chuẩn để tưới, từ đó sẽ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm; tình hình này khiến người dân vô cùng hoang mang
.
Đối với cây dừa, tuy hàm lượng Clor và Natri có trong nước mặn là yếu tố cho năng suất và chất lượng trái tốt hơn, nhưng nếu vượt qua ngưỡng giới hạn cũng là một tác động xấu ngược lại.
Dự báo trước tình hình bất lợi này, ngay từ tháng 9/2019 Hiệp hội Dừa Bến Tre (HHD) đã có bài viết Khắc phục giảm năng suất dừa trong điều kiện biến đổi khí hậu (hạn- mặn) trong mục Nghiên cứu Khoa học ngành dừa để nông dân trồng dừa có biện pháp ứng phó, hạn chế thiệt hại. Hôm nay, trước những bất lợi như đã dự báo, HHD xin bổ sung một số thông tin có liên quan trong công tác xử lý để nông dân có thể hiểu rõ hơn và tự tin hơn trong các cách phòng chống này vì trên thực tế độ nhạy cảm của cây dừa với mội trường xung quanh là điều có thực, nhưng cấu trúc thực vật độc đáo của cây dừa (thân và lá) cùng với khoảng thời gian dài giữa lúc bắt đầu ra hoa và thu hoạch quả trưởng thành (44 tháng) có nghĩa là khó có thể thiết lập mối liên hệ nhân quả giữa các yếu tố môi trường (đặc biệt là nước). (hay các loại cây trồng khác)
Theo thông báo từ Ủy Ban Sông Mekong - MRC (Viêng Chăn, CHDCND Lào), ngày 19 tháng 11 năm 2019):
Hạn hán nghiêm trọng cực đoan dự kiến sẽ tấn công các quốc gia trong lưu vực hạ lưu sông Mê Kông từ nay đến tháng 1 năm 2020, cảnh báo Ủy Ban sông Mê Kông. Thái Lan và Campuchia sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất so với Lào và Việt Nam (*).
Phân tích dữ liệu bước đầu của MRC đã chỉ ra rằng hạn hán được gây ra bởi lượng mưa không đủ trong mùa mưa với sự xuất hiện chậm và mưa sớm của gió mùa và sự kiện El Nino đã tạo ra nhiệt độ cao bất thường và thoát hơi nước. Trong số bốn quốc gia được nói đến, Thái Lan và Campuchia sẽ bị ảnh hưởng nặng nề hơn so với Lào và Việt Nam.
MRC cho biết điều kiện khô được tạo ra do lượng mưa không đủ trong mùa mưa, cùng với hiện tượng thời tiết El Nino, có thể gây ra hạn hán khí tượng - một tình huống khi mùa khô thống trị một số khu vực trong một thời gian - và nhiệt độ cao bất thường và bốc hơi (bốc hơi nước từ đất và các bề mặt khác và do thoát hơi nước từ thực vật).
Lượng mưa thiếu hụt trong năm nay là do mưa đến muộn và xuất phát sớm của những cơn mưa gió mùa. Những cơn mưa đến muộn gần hai tuần và dừng lại sớm hơn ba tuần so với bình thường.
Ở đồng bằng sông Cửu Long, không có chỉ số mạnh về hạn hán, nhưng xâm nhập mặn có thể ảnh hưởng đáng kể đến nông nghiệp địa phương, MRC cho biết.
Trong thông báo có đoạn: “Các điều kiện khô trong khu vực được dự báo sẽ cải thiện từ tuần thứ hai của tháng 1 năm 2020 sau khi lượng mưa dự kiến tăng và độ ẩm được cải thiện”. Nếu dự báo trên là chính xác, thì khu vực trồng dừa thích nghi theo truyền thống – nơi mà độ mặn trong mùa khô kéo dài 1-2 tháng trong giới hạn 3‰ (3 phần ngàn) thì không có gì là “khốc liệt” vì nếu tính từ bây giờ thì những vùng trồng dừa tập trung này (Mỏ Cày, Giồng Trôm) bị ảnh hưởng sẽ không trầm trọng.
Các giải pháp chăm sóc cây dừa trong điều kiện khô (hạn - mặn) đã được đề cập trong trang web của HHD, trong mục Nghiên cứu Khoa học ngành dừa với hai bài viết :
Bài 1. Khắc phục giảm năng suất dừa trong điều kiện biến đổi khí hậu (hạn- mặn)
http://hiephoiduabentre.com.vn/index.php?Module=Content&Action=view&id=11421&Itemid=280
Bài 2. Tưới nước cho dừa và các cây trồng khác
http://hiephoiduabentre.com.vn/index.php?Module=Content&Action=view&id=9852&Itemid=2
đã đề cập đến những nguyên tắc cơ bản có tính khoa học trong việc chăm sóc. Trong bài này xin được bổ sung những vấn đề có liên quan nước và cây dừa.
Xin nhắc lại, trong thời gian dài, trước sự căng thẳng độ ẩm của đất, các tế bào của vùng hấp thụ của rễ dừa trở nên không hoạt động bằng cách phân lớp và mất nước, ảnh hưởng xấu đến quá trình hấp thụ nước và dinh dưỡng (Vidhana Arachchi et al., 1996; Vidhana Arachchi et al., 2000).
Căng thẳng độ ẩm của đất được biết là làm chậm sự phát triển của cây dừa trẻ và cây dừa nhóm Lùn (dừa uống nước), trì hoãn quá trình bắt đầu ra hoa, gia tăng rụng hoa và rụng trái chưa trưởng thành và giảm số lượng và kích cỡ của các loại trái (Abeywardena, 1971). Sự thoát hơi nước qua lá là cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của cây làm giảm nhiệt độ của lá trong lúc thời tiết nóng. Sự thoát hơi nước hỗ trợ vận chuyển nước và chất dinh dưỡng đến tán cây để tổng hợp vật liệu thực phẩm hữu cơ. Vào mùa khô, nếu nước hấp thụ không đủ để cân bằng thoát hơi nước, cây dừa sẽ đóng các khí khổng (lỗ thoát hơi trên mặt lá) để ngăn chặn mất nước. Điều này sẽ giới hạn hàm lượng hấp thụ C02 từ lá, khiến cho sự chuyển động của chất dinh dưỡng cho tán lá bị hạn chế và cuối cùng ảnh hưởng đến năng suất trái (Taiz và Zeiger,1991).
Mặc dù rễ mở rộng đến độ sâu > 2 m và ngang > 3 m, mật độ của rễ là lớn nhất trong vùng đất trên 1,0 m, và ngang trong phạm vi 1,01,5 m của thân cây.
Chúng ta cũng đã biết rằng, khác với hầu hết các loại cây trồng lâu năm, cây dừa phải làm việc suốt ngày đêm để tạo ra trái, và nếu không có nước để chuyển tải đầy đủ các chất dinh dưỡng thì sẽ ảnh hưởng đến năng suất trái, tuổi thọ của cây dừa và những tác động về kết quả đậu trái này sẽ kéo dài trong nhiều năm sau và ngược lại kết quả của việc chăm sóc tối ưu trong cung cấp những yếu tố cần và đủ cho cây dừa thì 2-3 năm sau mới có kết quả rõ rệt. Để giảm bớt những hạn chế này và giảm thiểu thiệt hại do hạn hán, một trong các yếu tố quan trọng là giảm thiểu việc mất nước cho cây dừa và cung cấp nước với mức tiết kiệm đến mức có thể cho cây dừa,
Các giải pháp giữ ẩm cho cấy dừa trong kỳ hạn, mặn:
- Tủ gốc:
Nhiều thí nghiệm tủ gốc cho cây dừa bằng các vật liệu khác nhau như vỏ dừa, mụn dừa, lá cây, phủ bạt nilông đều cho thấy kết quả rõ rệt, nghĩa là năng suất tăng lên so với đối chứng, nhưng vì nhiệt độ có liên quan mật thiết đến trình trạng thiếu nước và mất nước của cây dừa. Vì vậy các lớp phủ phải vừa đóng vai trò vừa giữ nước vừa thực hiện vai trò điều hòa nhiệt độ... Nhiều thí nghiệm cho thấy mụn dừa và vỏ xơ dừa có kết quả tốt hơn là phủ lá hay phủ bạt nilông. Khi tủ gốc bắng lá (dừa) thì phải có độ dày 10 cm trở lên, phủ bạt nilông đạt kết quả thấp hơn vì duy trì sức nóng khiến nước dễ bay hơi. Khi áp dụng phương pháp tủ gốc thì nên thực hiện vào thời kỳ đất còn ẩm là tốt nhất.
Với điều kiện này khi thực hành trong những vườn dừa với cấu trúc là sét, hay thịt pha sét có trữ nước đạt tiêu chuần tưới cách mặt liếp 40 -50 cm thì mao dẫn nước từ mương vườn vẫn cò thể cung cấp cho hệ thống rễ dừa (theo lý thuyết thì mao dẫn trong các loại đất sét, đất thịt thì nước mao dẫn có thể lên đến 80 cm đến vài mét). Điều cần chú ý khi thực hành nước mao dẫn cần phải theo dõi và quan sát kỹ xem phía dưới có tầng phèn tiềm tàng hay không? (đất phèn tiềm tàng).
Trong điều kiện đất không có tầng phèn mà khi lớp đất mặt đã khô thì phải dùng nước đạt phẩm chất để tưới trên lớp mặt cho ướt để “mồi” trước khi tủ gốc, giống như khi sử dụng đèn dầu lần đầu, ta phải cho tim đèn ướt đều dầu để dẫn dầu từ bình chứa dầu lên ngọn đèn (Xem phần lực mao dẫn và phần chú thích quá trình phèn hóa và đất phèn trong bàiTưới nước cho dừa và các cây trồng khác)
- Trồng xen cây họ đậu
Bất cứ nhóm cây họ đậu nào, kể cả những loại đậu có thể thu hoạch trái với mục đích kinh doanh để tạo thêm thu nhập, cung cấp thêm lượng đạm cho đất qua hệ thống nốt rễ, cải thiện lý tính của đất, giúp đất tơi xốp và nhất là giũ ẩm cho đất.
- Bón phân hữu cơ
Khi phân trộn được thêm vào đất trồng dưới dạng một lớp mỏng, đó là một rào cản hiệu quả chống lại sự bốc hơi của độ ẩm đất. Phân hữu cơ cũng làm giảm nhu cầu nước của thực vật bằng cách tăng lượng nước có thể giữ được trong đất - chỉ tăng 5% chất hữu cơ, khả năng giữ nước của đất sẽ tăng 4 lần.
Chất hữu cơ hoạt động giống như một miếng bọt biển, với khả năng hấp thụ và giữ tới 90% trọng lượng của nó trong nước. Một lợi thế lớn của khả năng giữ nước của chất hữu cơ là vật chất sẽ giải phóng phần lớn nước mà nó hấp thụ cho cây trồng.
- Tưới nước cho cây dừa trong điều kiện thiếu nước
Mặc dù rễ mở rộng đến độ sâu > 2 m và ngang > 3 m, mật độ của rễ là lớn nhất trong vùng đất không trên 1.0 m, và ngang trong phạm vi 1,01,5 m của thân cây. Chính vì vậy, khác với những lúc những tháng có sẵn nguồn nước đủ phẩm chất dồi dào, lúc này khi tưới chỉ nên chú trọng những vùng rễ phát triển tập trung.
