Đây là bộ phim tài liệu lịch sử hoành tráng trên mảnh đất cù lao xứ dừa, do UBND tỉnh Bến Tre đầu tư, Công ty TNHH Mekongfilm thực hiện và nhà văn Nguyễn Hồ - người con của quê hương Phong Mỹ (Giồng Trôm) viết kịch bản và đạo diễn.
Nhà văn Nguyễn Hồ (giữa), tác giả Hoàng An và họa sĩ Trường Chăm (phải) bàn luận chân dung người du kích qua các tác phẩm văn học nghệ thuật. (Ảnh: Thanh Văn/Mekongfilm)
Phim "Du kích Xứ dừa" có thời lượng 600 phút, kỹ thuật hình HD, màn hình 16/9, dài 20 tập, ứng với những tên gọi "1. Người xưa đánh giặc; 2. Đoàn quân du kích lên đàng; 3. Những con người nghĩa hiệp; 4. Ly hương và bám đất; 5. Có một đêm dài sáu năm; 6. Những ngày không cầm súng; 7. Đứng lên bằng súng ngựa trời; 8. Những đội quân thần kỳ; 9. Trận địa rừng dừa; 10. Những nữ du kích tay không; 11. Đội quân tóc dài cầm súng; 12. Dưới cờ giải phóng; 13. Mê hồn trận binh ong; 14. Những bãi bom pháo tử thần; 15. Chấp cánh cho trái mìn "không chiến"; 16. Những pháo thủ bắn dàn thun; 17. Có một dòng sông Bạch Đằng trên đất cù lao; 18. Những nhân cách bình dị; 19. Những chiến công thầm lặng; 20. Vui sao nước mắt lại trào".
Đây là bộ phim tài liệu lịch sử hoành tráng trên mảnh đất cù lao xứ dừa, do UBND tỉnh Bến Tre đầu tư, Công ty TNHH Mekongfilm thực hiện và nhà văn Nguyễn Hồ - người con của quê hương Phong Mỹ (Giồng Trôm) viết kịch bản và đạo diễn.
Thực hiện bộ phim "Du kích Xứ dừa" trải qua các công đoạn khảo sát, viết kịch bản, lựa chọn giải pháp, hình thức thể hiện, ghi hình tư liệu, xử lý thông tin, dựng phim, hậu kỳ xuyên suốt 3 năm 6 tháng, được hội đồng thẩm định cho phép phổ biến vào dịp kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam và 55 năm Ngày Bến Tre Đồng Khởi.
Hiện nay, Đài Truyền hình Bến Tre công chiếu bộ phim "Du kích Xứ dừa" hàng ngày vào lúc 10 giờ 30 phút phục vụ cho khán giả gần xa.
"Du kích Xứ dừa" – Đề từ và thủ pháp
Hành trình điền dã đi tìm chân dung người du kích, nhà văn Nguyễn Hồ có những cuộc đàm luận với văn nghệ sĩ trong chiến tranh và cố vấn quân sự, anh không quên diễn cảm "Bài ca Du kích", tìm sự đồng điệu cho đề từ bộ phim "Du kích Xứ dừa". Dù tuổi cao nhưng không ngại đường xa trong mưa giông hoặc nắng gắt để diện kiến hàng trăm nhân vật, nhân chứng, tìm thấy hàng ngàn vật chứng, kết nối mảnh ghép ký ức của những người trong cuộc thành thủ pháp ngôn ngữ điện ảnh "Du kích Xứ dừa".
Nhiều lần nhà văn, nhà biên kịch, đạo diễn Nguyễn Hồ bộc bạch chân thành với chúng tôi: "Từ khi tôi lớn lên, có một bài hát ám ảnh tôi suốt đời. Đó là "Bài ca Du kích", được những giọng đàn ông trầm đục hát trong đêm đen. Bài hát làm cho đôi mắt tôi tròn xoe và ngấn nước".
"Vì nước, suốt canh thâu, trong đêm trường chân lần đi. Núp sau muôn bóng mờ ta xông pha. Lướt qua sông qua hồ mưa gió ầm ĩ. Ta nguyền thề quân tham giết không tha".
Nhưng rồi, ngày hôm sau, đoàn hùng binh ấy trở về không nguyên vẹn. Và giọng trầm ca lại thổn thức trong rừng dừa, trong một đêm không trăng sao. Người du kích hy sinh được đồng đội liệm trong chiếc nóp. Huyệt mộ đã đào từ hôm trước, khi du kích quân chuẩn bị công đồn địch. Trước khi đưa người tử sĩ xuống huyệt, giọng hát trầm buồn nghèn nghẹn cất lên: "Chiều nay tiếng chuông khua vang trên nương mờ hơi sương. Có tiếng đoàn hùng quân trầm thương hát bên suối rừng. Dưới núi mờ mờ vang mơ hồ buồn theo gió. Âm thầm rừng chiều hôm xao xác lá vàng khô".
"Đó là tiếng hát của những người du kích làng tôi. Tiếng hát nghe thật buồn, phải không bạn? Tiếng hát thiêng liêng làm tan nát cả cõi lòng, khiến tôi bị ám ảnh không thể ngồi yên dù mới có sáu tuổi đầu. Tuy vậy nó lại có sức khích lệ ghê gớm – sự khích lệ thần bí – khó bề hình dung nổi" – nhà văn Nguyễn Hồ tâm sự.
Ông kể tiếp: "Lớn lên, lớp trẻ chúng tôi đi theo đoàn quân du kích suốt mấy cuộc kháng chiến trường kỳ. Hoà bình loay hoay mà đã gần bốn mươi năm, bóng hình người du kích ấy vẫn còn ám ảnh tôi. Dù mái đầu đã không còn xanh nữa, nhưng những ám ảnh vẫn còn quay quắt khôn nguôi khiến chúng tôi phải đi tìm chân dung những người du kích ấy – những con người đầy bí ẩn trong cuộc kháng chiến chống xâm lăng – những con người biết trân trọng cả nỗi đau của chính mình."
"Chúng tôi lên đường tìm họ khắp ba dãy cù lao. Cùng với khúc ca của người du kích, chúng tôi còn nghe văng vẳng ở đâu đó câu thơ của Lê Anh Xuân: "…Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ. Không để lại gì cho riêng anh trước lúc lên đường…"
"Vâng! Chính những cái không ấy "không hình, không địa chỉ, không có gì cho riêng mình" là một ẩn số! Và chúng tôi – cùng những thế hệ sau phải lặn lội đi tìm cho ra những con người mang theo ẩn số ấy, mang theo những nỗi niềm ấy – Những con người đã làm nên một dáng đứng cho mình và cho cả dân tộc."
Quá trình trải nghiệm điền dã, nhà văn Nguyễn Hồ và ê-kip làm phim đã nhận ra "Du kích Xứ dừa" không thể bó hẹp trong chân dung người du kích, mà phải vươn tầm giải mã học thuật "Chiến tranh du kích", "Chiến thuật du kích" trong "Chiến tranh nhân dân", nên đề từ phim "Du kích Xứ dừa" phải xứng tầm với lòng quả cảm của nhân dân đất cù lao đánh giặc ngót 150 năm và hoá giải tư tưởng lớn của các nhà quân sự, chính trị, ngoại giao như Võ Nguyên Giáp, Fidel Castro về chiến tranh du kích.
Du kích là những ai?
Thời mất nước cách đây hơn 150 năm, họ là những nghĩa sĩ từng xông lên "ôm hè bắt hè", "mặc kệ thằng Tây bắn đạn nhỏ, đạn to, xô cửa xông vào, liều mình như chẳng có". Và, "Kẻ đâm ngang người chém ngược làm cho mã tà ma ní hồn kinh".
Thời kháng chiến chống Pháp, họ là những chiến sĩ với tầm vông vạt nhọn và bốn khẩu súng lửa hai nòng đã lập nên huyền thoại "Bộ đội ông Cống" bách chiến bách thắng quân viễn chinh Pháp trên ba dãy cù lao xứ dừa.
Thời Đồng Khởi mở đầu cuộc kháng chiến chống Mỹ, họ là những chiến sĩ chân đất áo bà ba, với súng ngựa trời và súng "bụp dừa", với chông cau và ong vò vẽ, đã tạo nên sức mạnh tổng hợp "ba mũi giáp công", lấy đồn bót, quét sạch bộ máy kềm kẹp, đập tan các kế hoạch bình định, chiếm đóng của địch, tự mình giải phóng quê hương.
Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp từng khẳng định: "Trong lịch sử, chiến tranh du kích có ở nhiều nước, nhưng để đánh bại được quân xâm lược lớn thì theo tôi được biết, hiếm có nước nào có những thành công như nước ta".
Chủ tịch Cuba Fidel Castro từng nói: "Tôi đọc lịch sử chiến tranh, từ trước đến nay chưa từng có cuộc chiến tranh nào mà một nước nhỏ, kinh tế lạc hậu như nước Việt Nam mà vẫn đánh thắng Pháp và Mỹ; đây là vô song, trên thế giới chưa có; trong lịch sử tôi chưa thấy".
Cố vấn Tổng thống Mỹ Henry Kissinger phải thừa nhận: "Đối với chiến tranh du kích không thua nghĩa là thắng, còn đối với chiến tranh chính quy không thắng nghĩa là thua" (trích hồi ký "Những năm ở Nhà Trắng")
Lời thừa nhận này cho thấy, sức mạnh của chiến tranh nhân dân là vô địch dù cho đối phương là ai với phương tiện chiến tranh hiện đại tới đâu. Đó chính là điều kỳ diệu Việt Nam. Và đó cũng là điều kỳ diệu của những người du kích đất cù lao xứ dừa – quê hương Đồng Khởi anh hùng.
Thủ pháp của phim là mạch chuyện về chiến tranh du kích, chiến thuật du kích và chân dung du kích trên đất cù lao qua các thế hệ. Thông qua những nhân vật và nhân chứng sống tiêu biểu để khái quát những nét điển hình nhất, độc đáo nhất, có giá trị lâu dài.
Hoàng An
