Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, cây trồng cần nhiều các nguyên tố dinh dưỡng đa, trung, và vi lượng. Trong số đó, nguyên tố Boron (Bo) được xem là dưỡng chất vi lượng quan trọng bậc nhất đối với cây trồng, nhất là cây dừa.
Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, cây trồng cần nhiều các nguyên tố dinh dưỡng đa, trung, và vi lượng. Trong số đó, nguyên tố Boron (Bo) được xem là dưỡng chất vi lượng quan trọng bậc nhất đối với cây trồng, nhất là cây dừa. Bo tồn tại trong đất với hàm lượng rất nhỏ (< 0,01%), cây trồng cần rất ít Bo, nhưng Bo lại là nguyên tố không thể thiếu trong quá trình sống của cây.
Đối với cây dừa, nhu cầu Bo là khá cao. Để đảm bảo sinh trưởng, phát triển cũng như chất lượng sản phẩm, cần cung cấp bổ sung Bo hằng năm cho cây dừa.
Vai trò của Bo đối với cây trồng
- Bo rất cần thiết cho các quá trình sinh hóa, sinh lý trong cây, là nguyên tố quyết định quá trình phân chia tế bào, mô phân sinh, tăng trưởng của rễ và thân; liên quan mật thiết đến quá trình tổng hợp protein, lipid, đường và vitamin…vv.
- Bo liên quan đến khả năng hút chất dinh dưỡng, sự thoát hơi nước và khả năng vận chuyển dinh dưỡng trong cây; đóng vai trò xúc tác trong quá trình cố định đạm, quá trình khử CO2 và sự hoạt hóa của diệp lục tố trong quá trình quang hợp của cây, quá trình tổng hợp Chlorophyll và hoocmon sinh trưởng (auxin).
- Bo giúp hình thành và phân hóa mầm hoa, tăng sức sống hạt phấn, góp phần nâng cao khả năng thụ phấn, thụ tinh của cây trồng.
- Bo ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và sử dụng canxi, giúp cân bằng tỷ lệ K/Ca trong cây. Ngoài ra, Bo cũng là nguyên tố giúp điều hòa hàm lượng đạm trong mô thực vật.
Triệu chứng và tác hại của việc thiếu Bo trên cây dừa
Đối với mỗi loại cây trồng, nhu cầu Bo là khác nhau. Những bộ phận khác nhau trên cây, hàm lượng Bo cũng có sự khác biệt, hàm lượng Bo trong lá cao hơn trong thân. Vì Bo là một nguyên tố di động nên khi thiếu Bo, triệu chứng thường thể hiện trên các bộ phận non. Trên cây dừa, triệu chứng thiếu Bo thể hiện rất rõ và ảnh hưởng rất lớn tới năng suất, mà thời gian để khắc phục thường phải mất hơn 6 tháng. Các triệu chứng thiếu Bo trên dừa cụ thể như sau:
- Trên cây dừa thiếu Bo, ta thường thấy các lá chét trên tàu non không thể tách ra mà dính lại với nhau. Các lá non bị dị dạng, gấp nếp, nếu bị nặng hơn, ngọn cây sẽ bị teo lại, chết đọt non. Các lá của cây thiếu Bo, lá chét thường có phiến lá mỏng, màu xanh nhạt, tàu lá yếu và thường nghiêng về một bên hoặc phần ngọn bị uốn cong một cách bất thường.
- Thiếu Bo ảnh hưởng đến sức sống của hạt phấn, do đó ảnh hưởng đến sự thụ phấn và thụ tinh, làm giảm tỷ lệ đậu trái. Nếu cây dừa bị thiếu Bo, chu kỳ sống của lưỡi mèo giảm dần, trên cây thường mang rất nhiều lưỡi mèo, đa phần đều bị khô và không mang quả. Khi kiểm tra kỹ, sẽ thấy bông cái bị thoái hóa hoặc bị nứt ở cuống, chảy nhựa màu nâu nhạt.
- Đối với trái non, khi thiếu Bo, tỷ lệ trái non rụng, trái bị nứt hoặc khô trên cây rất cao. Nếu bị muộn, thì trái dừa vẫn phát triển, nhưng thường nhỏ và cho chất lượng nước dừa nhạt, không còn hương vị đặc trưng của giống.
Khi cây dừa thiếu Bo, năng suất cây sụt giảm nghiêm trọng, đôi khi lên đến 80%. Thiếu Bo kéo theo nhiều tác động đến sinh trưởng và phát triển của cây dừa, làm cây còi cọc, tàu lá không phát triển, lá biến dạng, mất diệp lục tố ảnh hưởng rất lớn đến khả năng quang hợp của cây, khả năng phân chia tế bào ở đỉnh sinh trưởng cũng bị ảnh hưởng, làm cho ngọn cây bị teo nhỏ, hình thành eo thắt ngay vị trí mà cây thiếu Bo.
Nguyên nhân gây nên sự thiếu Bo
Trong tự nhiên, nguyên tố Bo thường được bổ sung thường xuyên vào đất qua nước mưa, vào khoảng 20g/ha/năm. Tuy nhiên, lượng Bo trong đất mất đi hằng năm còn lớn hơn nhiều, nguyên nhân chủ yếu là do sự rửa trôi và việc thu sản phẩm cây trồng (ước tính khoảng 250 – 300 g/ha/năm). Bên cạnh đó, loại đất, pH đất cũng là nguyên nhân gây ra sự thiếu Bo trong đất. Cây trồng chỉ hấp thu được Bo dưới dạng các ion B4O72-, HBO32- và BO33-, khi pH thay đổi sẽ kéo theo sự thay đổi lượng ion Bo dễ hấp thu, làm cho cây không thể hấp thu được, gây ra tình trạng thiếu Bo trong cây (nhưng thực ra lượng Bo trong đất vẫn đủ). Cần xác định rõ nguyên nhân cụ thể trong từng trường hợp để có biện pháp xử lý cụ thể.
Biện pháp khắc phục tình trạng thiếu Bo trên cây dừa
Có nhiều biện pháp bổ sung Bo cho cây dừa, tùy từng trường hợp cụ thể mà có biện pháp phù hợp. Tuy nhiên, để cây dừa có thể khắc phục tình trạng thiếu Bo, cần thời gian dài, theo dõi liên tục từ lúc bắt đầu thực hiện các biện pháp đến khoảng 6 – 7 tháng sau (ít nhất là 6 lá mới).
Nếu phát hiện sớm các triệu chứng thiếu Bo, có thể chọn các loại phân bón có hàm lượng Bo cao để bón bổ sung Bo cho đất. Lưu ý, khi bón phân nên xác định liều lượng vừa phải, tránh bón thừa gây ngộ độc cho cây. Có thể dùng các loại phân bón có chứa hàm lượng Bo cao để bón vào gốc, chia làm 2 lần bón/năm, mỗi lần cách nhau 6 tháng.
Khi cây đã biểu hiện triệu chứng thiếu Bo nặng (có từ 2 – 3 tàu lá có triệu chứng), có thể khắc phục bằng cách bổ sung Bo ở dạng hòa tan, dễ hấp thu như phun phân bón lá có hàm lượng Bo cao để giúp cây hấp thu nhanh chóng. Việc phun phân bón lá được thực hiện liên tục 2 – 3 lần, khoảng cách giữa 2 lần phun 15 – 30 ngày. Khi phun cần lưu ý phun đều trên khắp tán lá, để cây có thể hấp thu tốt hơn. Nồng độ phun không quá 2%.
ThS. Lư Thị Hồng Hạnh
