Để nâng chuỗi giá trị cây dừa

Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2011 và thông qua chương trình công tác năm 2012 của Hiệp hội Dừa Bến Tre, dừa nguyên liệu trở thành đề tài “nóng” được doanh nghiệp và đại diện người trồng dừa bàn luận sôi nổi.

Tìm chỗ đứng cho dừa nguyên liệu.

Các đại biểu đánh giá cao vai trò của Hiệp hội Dừa Bến Tre trong việc phối hợp với Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh, Ban Quản lý dự án Phát triển kinh doanh với người nghèo ở nông thôn tỉnh Bến Tre (DBRP) tổ chức 9 lớp tập huấn nuôi ong ký sinh, phòng chống bọ hại dừa cho 255 nông dân và hội viên của Hiệp hội Dừa Bến Tre ở các xã trồng dừa, hỗ trợ ong giống và dụng cụ nuôi, hình thành mạng lưới cộng tác viên ở cơ sở. Kết quả, có khoảng 80% diện tích đất trồng dừa bị bọ cánh cứng tấn công đã phục hồi. Sở Khoa học và Công nghệ, Ban Quản lý dự án DBRP và Hội Nông dân xã mở 3 lớp tập huấn và cung cấp tài liệu cho 1.801 nông dân về kỹ thuật trồng và chế biến dừa. Hiệp hội phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Ban Quản lý dự án DBRP tổ chức hội thảo khoa học “Khắc phục hiện tượng dừa treo và phòng chống sâu bệnh hại dừa”. Tỉnh triển khai thực hiện dự án trồng mới 5.000ha và thâm canh 1.000ha dừa, trồng xen 10.000ha cacao trong vườn dừa… Cộng với trái dừa khô được thương lái thu mua giá cao đã kích thích hộ dân quan tâm chăm sóc cây dừa, tăng sản lượng trái.

Năm 2011, giá trị sản phẩm chế biến của ngành dừa chiếm khoảng 25% giá trị sản lượng công nghiệp của tỉnh. Kim ngạch xuất khẩu ước đạt 140 triệu USD, chiếm 41,18% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh, tăng 11,36% trong cơ cấu và 180% so với cùng kỳ năm 2010. Tuy nhiên, doanh nghiệp đối mặt không ít khó khăn. Ngay thời điểm dừa nguyên liệu khan hiếm, các doanh nghiệp đã tranh mua, góp phần làm cho trái dừa khô tăng giá đột biến, hơn 135.000 đồng/chục (12 trái), cao nhất từ trước đến nay. Trong khi đó, các yếu tố đầu vào như điện, nhân công, xăng dầu cũng liên tục tăng, nâng giá thành sản phẩm, ảnh hưởng sức cạnh tranh trên thị trường tiêu thụ. Nhiều doanh nghiệp, công suất hoạt động của nhà máy giảm từ 30 - 50%. Khoảng 400/500 cơ sở sản xuất thạch dừa phải sản xuất gián đoạn hoặc ngưng hẳn. So cùng kỳ năm 2010, sản phẩm cơm dừa nạo sấy giảm 12,08%, than gáo dừa giảm 31,25%, lưới xơ dừa giảm 38,12%.

Từ cuối tháng 10 - 2011 đến nay, trái dừa khô liên tục rớt giá, ảnh hưởng lớn đến thu nhập đối với người trồng dừa. Doanh nghiệp lo ngại, người trồng dừa lơ là chăm sóc cây trồng và khi giá tăng không có dừa bán. Ông Cù Văn Thành - Giám đốc Công ty TNHH một thành viên chế biến dừa Lương Quới cho rằng, nhà máy hoạt động phụ thuộc vào dừa nguyên liệu nên doanh nghiệp rất băn khoăn. Tuy nhiên, vấn đề cần nhìn nhận là thời gian qua, giá dừa nguyên liệu của Việt Nam  nói chung và Bến Tre nói riêng luôn nằm ở mức cao hơn các nước có trồng dừa trên thế giới. Việt Nam trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới, hàng hóa phải phụ thuộc vào cán cân cung - cầu của thị trường tiêu thụ. Gần đây, một số nước tình hình chính trị bất ổn, rơi vào nợ công, ảnh hưởng lạm phát nên thị trường tiêu thụ sản phẩm cơm dừa nạo sấy và các sản phẩm khác từ dừa đều gặp khó khăn. Sản phẩm cơm dừa nạo sấy giá từ 2.900 USD/tấn giảm dần xuống còn 1.600 - 1.700 USD/tấn. Ông Võ Thanh Liêm - Giám đốc Công ty TNHH Nguồn sinh thái cho rằng, căn cơ giải quyết bài toán về dừa nguyên liệu vẫn là nâng cao năng lực của các doanh nghiệp chế biến các sản phẩm từ dừa trong tỉnh cũng như ngoài tỉnh. Nếu trái dừa tiếp tục xuất khẩu dạng thô thì khó khăn vẫn còn diễn ra. Trái dừa của Bến Tre phụ thuộc rất lớn vào thị trường Trung Quốc, trong khi đó thương lái Trung Quốc chỉ thu mua dạng thô và thông qua con đường tiểu ngạch nên tính ổn định không cao. Có thời điểm, trái dừa của Bến Tre phải rơi vào tình thế bị thương lái Trung Quốc thao túng. Ông Liêm nhấn mạnh: Để dừa nguyên liệu không bị thao túng bởi một “ông chủ”, các doanh nghiệp phải đoàn kết và tương trợ lẫn nhau; nâng cấp công suất và đầu tư trang thiết bị nhà máy để nâng cao chất lượng sản phẩm và năng lực cạnh tranh. Các thị trường khó tính như Châu Âu luôn đòi hỏi ở doanh nghiệp sự trung thành, bản lĩnh vượt qua thách thức để đứng vững trên thị trường cạnh tranh. Doanh nghiệp sản xuất sản phẩm chất lượng cao, vệ sinh an toàn thực phẩm chưa đủ mà phải tiếp cận từng thị trường tiêu thụ để đáp ứng những yêu cầu, tiêu chuẩn riêng. Vai trò của thương lái chỉ khẳng định ở một giai đoạn nhất định.

Hiệp hội Dừa Bến Tre đã xác định được chuỗi giá trị của cây dừa và đã tập trung hướng đến người trồng dừa, nên thực hiện bước tiếp theo, thể hiện vai trò trung gian gắn kết giữa người trồng dừa và doanh nghiệp. Hiệp hội phối hợp cùng Trung tâm Xúc tiến thương mại vận động doanh nghiệp chế biến, kinh doanh các sản phẩm dừa, các chi hội thành viên của Hiệp hội tạo sản phẩm mới. Hiệp hội kết nối chi hội trồng dừa, nông dân và các cơ sở thu mua, sơ chế, cung ứng nguyên liệu thành hệ thống liên kết cùng có lợi, lâu dài. Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Bến Tre thực hiện dự án đầu tư cho nông dân trồng dừa tại xã Thạnh Trị (Bình Đại) để xây dựng vùng nguyên liệu  cho nhà máy, làm cơ sở để nhân rộng…