Dừa là cây trồng lâu đời, phổ biến và đã trở thành hình ảnh tiêu biểu, thân thương của quê hương Bến Tre. Dù dã mấy bận thăng trầm, cây dừa vẫn tràn đầy sức sống, đang dẫn đầu về diện tích cây trồng và có vai trò quan trọng đối với lĩnh vực chế biến, thương mại dịch vụ, giải quyết việc làm, tạo ra các sản phẩm đa dạng và chuỗi giá trị ngày càng lớn. Trong nhiều năm liền, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm dừa luôn trong nhóm dẫn đầu, góp phần đáng kể trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh nhà.
Thế nhưng phần lớn diện tích dừa được trồng chưa đúng kỹ thuật, còn lẫn nhiều giống kém chất lượng, với diện tích nhỏ lẻ ở từng hộ và khả năng đầu tư của nhiều nông dân còn thấp, đã hạn chế rất lớn việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nên năng suốt trái còn khá thấp. Nhiều doanh nghiệp và cơ sở chế biến dừa trong tỉnh còn hạn chế về qui mô, công nghệ, uy tín thương hiệu và sức cạnh tranh chưa cao. Đặc biệt là hơn 30% trái dừa công nghiệp xuất thô ra nước ngoài hàng năm, nên không ít doanh nghiệp chế biến dừa trong tỉnh phải thu hẹp sản xuất do thiếu nguyên liệu, Bến Tre bị mất phần giá trị gia tăng từ việc xuất thô.
Từ lâu, ngành dừa trong tỉnh đã hình thành hệ thống liên thông và phụ thuộc vào nhau giữa người trồng dừa với những người thu mua - cung ứng nguyên liệu với các doanh nghiệp, cơ sở chế biến dừa. Từ nguồn sản xuất đến nhà máy chế biến, trái dừa phải trải qua quá nhiều khâu trung gian. Nhưng chủ thể của các khâu nầy thiếu sự liên kết chặt chẽ, lợi ích không thống nhất thậm chí mâu thuẫn nhau. Trong đó, người trồng dừa thường chịu nhiều rủi ro và thiệt thòi do sự bất lợi của thời tiết, sâu bệnh, sự thất thường của thị trường nên thu nhập bấp bênh. Khi giá dừa giảm, nông dân thường buông bỏ việc chăm bón, nên khi giá tăng trở lại, thì không có nhiều dừa để bán. Người chế biến và thương mại các sản phẩm dừa cũng rất khó khăn khi nguồn cung nguyên liệu không được bảo đảm, tạo nên vòng lẩn quẩn, làm cho kinh tế dừa Bến Tre phát triển chưa vững chắc.
Đó là những khó khăn cần phải vượt qua, nhưng ngành dừa Bến Tre đã có quá trình phát triển khá toàn diện và đang được Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân quan tâm đầu tư. Cây dừa có khả năng thích ứng tốt với điều kiện biến đổi khí hậu, có thể tăng thêm diện tích và tiềm năng khai thác về du lịch rất lớn. Sự tiến bộ về khoa học và công nghệ ngày nay có thể làm tăng năng suất trái của cây dừa và nâng cao chuỗi giá trị các sản phẩm dừa lên nhiều lần; thị trường còn rộng mở. Một số doanh nghiệp đang đầu tư sâu về công nghệ để xuất các sản phẩm có sức cạnh tranh. Khả năng thu hút lao động của ngành dừa và góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội còn lớn. Đó là những triển vọng rất lạc quan của ngành dừa. Nhưng để ngành dừa phát triển vững chắc và đạt hiệu quả cao, cần có sự tác động nhiều hơn từ Nhà nước, sự nỗ lực của các doanh nghiệp và nông dân, sự hợp lực của các nhà khoa học, các đoàn thể và Hiệp hội dừa để tháo gỡ các khó khăn và phát huy các thế mạnh. Rất cần có thêm những chính sách đồng bộ đối với ngành dừa, nhất là chính sách hỗ trợ cho nông dân về vốn và khoa học kỹ thuật; chính sách quản lý về giống, về nguồn nguyên liệu và việc mua bán qua đường tiểu ngạch, bảo vệ thỏa đáng sản xuất trong nước. Các doanh nghiệp cần đầu tư đổi mới công nghệ chế biến, hạn chế dần các sản phẩm thô, phát triển mạnh những sản phẩm có giá trị gia tăng cao mà thị trường có nhu cầu và không ngừng nâng cao uy tín thương hiệu. Đồng thời cần có sự liên kết, hợp tác tốt hơn giữa các doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với những người cung cấp nguyên liệu, cùng Nhà nước đầu tư cho nông dân trồng dừa; hỗ trợ và đặt hàng để nông dân chế biến một số sản phẩm dừa. Bằng cách đó, các doanh nghiệp xây dựng cho mình vùng nguyên liệu ổn định, liên kết và chia sẻ lợi ích với nông dân, giúp cho nông dân tăng thu nhập lâu dài bằng cách tăng năng suất trái dừa và tham gia vào chuỗi giá trị. Đó cũng là cách tốt nhất làm cho nguồn nguyên liệu đáp ứng tốt hơn nhu cầu chế biến trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên, xây dựng được mối liên kết, hợp tác vừa nêu là không dễ dàng, cần có biện pháp thích hợp và sự kiên trì, sự tác động của các ngành chức năng và vai trò kết nối của Hiệp hội Dừa, đem lại lợi ích thiết thực cho cả nông dân, người mua bán dừa và doanh nghiệp, bảo đảm sự phát triển bền vững của ngành dừa Bến Tre./.
