"Khi những rặng dừa im lặng".
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến suy giảm năng suất dừa là biến đổi khí hậu. Quan sát thực địa từ các đồn điền dừa thơm ở Thái Lan, kết hợp với các cuộc thảo luận với nông dân và chuyên gia, cho thấy sự phát triển và năng suất dừa ngày càng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bất lợi do biến đổi khí hậu, cụ thể là nhiệt độ tăng cao, độ ẩm tương đối thấp, thiếu nước và thời kỳ khô hạn kéo dài. Những điều kiện này đã dẫn đến việc ra hoa giảm đáng kể, đậu quả kém, kích thước quả nhỏ hơn và chất lượng quả thấp hơn, tất cả đều góp phần gây ra tổn thất năng suất đáng kể ở các đồn điền bị ảnh hưởng.
Các chuyên gia đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo sự cân bằng dinh dưỡng để duy trì sức khỏe cây trồng và tăng cường khả năng chống chịu với các điều kiện bất lợi phi sinh học. Các biện pháp cải thiện khả năng giữ ẩm của đất và hiệu quả sử dụng dinh dưỡng, chẳng hạn như duy trì các luống và rãnh hình thành tốt sau những trận mưa lớn, là rất cần thiết để ngăn chặn dòng chảy nước và thúc đẩy quá trình hấp thụ nước. Khoảng cách thích hợp giữa các cây cọ, từ 7,5 đến 9 mét, tùy thuộc vào giống, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm cạnh tranh tài nguyên và cải thiện khả năng thông gió của tán cây.
Tuy nhiên, biến đổi khí hậu không phải là tác nhân duy nhất. Nó góp phần tạo ra các điều kiện môi trường có thể thúc đẩy sự phát triển của quần thể sâu bệnh và làm tăng nguy cơ tổn thương cho cây trồng. Mặc dù không phải là nguyên nhân duy nhất, nhưng biến đổi khí hậu là một yếu tố làm trầm trọng thêm các đợt bùng phát gần đây của bọ cánh cứng dừa, bọ cánh cứng tê giác, ruồi trắng, rệp vảy dừa và các bệnh liên quan đến phytoplasma. Những sự kiện này cho thấy nhu cầu cấp thiết về các hệ thống quản lý dịch hại tổng hợp mạnh mẽ, được điều chỉnh theo địa phương và các cơ chế cảnh báo sớm. Nếu không có những yếu tố này, người sản xuất vẫn rất dễ bị tổn thương trước các đợt bùng phát dịch hại đột ngột, có thể tàn phá mùa màng và sinh kế. Việc tăng cường giám sát và phát triển các chiến lược kiểm soát chủ động, dựa trên khoa học phải được coi là ưu tiên hàng đầu ở cấp quốc gia và khu vực.
Ngoài các yếu tố khí hậu, các vấn đề về cơ cấu vẫn tiếp tục cản trở năng suất. Một trong những vấn đề đó là sự phổ biến của cây dừa già cỗi. Những cây dừa cao, già cỗi này cho năng suất thấp hơn và khó thu hoạch, đặc biệt là ở những quốc gia phụ thuộc vào phương pháp leo cây thủ công. Mặc dù những cây dừa cao có thể sống và cho trái trong hơn một thế kỷ, nhưng nông dân thường ngần ngại thay thế chúng do nhận thức được giá trị của những cây trưởng thành. Tuy nhiên, nếu không tái canh một cách có hệ thống bằng các giống cải tiến, ngành dừa sẽ không thể đáp ứng được nhu cầu hiện tại hoặc tương lai. Một chương trình tái canh toàn diện, lấy nông dân làm trung tâm là điều cần thiết để đảm bảo khả năng tồn tại lâu dài của cây dừa cho cả nhu cầu tiêu thụ trong nước và nhu cầu thị trường toàn cầu.
Năng suất dừa còn bị hạn chế bởi các biện pháp chăm sóc không đồng bộ và nguồn giống chất lượng cao khan hiếm. Việc mong đợi năng suất cao mà không có sự chăm sóc đúng cách là đi ngược lại các nguyên tắc nông học đã được công nhận. Cây dừa, giống như bất kỳ loại cây trồng nào khác, cần được quan tâm và chăm sóc. Đáng mừng là một số quốc gia đã đưa ra các giống dừa mới, chất lượng cao. Tuy nhiên, việc áp dụng còn hạn chế do thiếu các hệ thống đáng tin cậy để đảm bảo tiếp cận kịp thời nguồn giống. Cần có một phương pháp tiếp cận có cấu trúc. Mỗi giống dừa mới được đưa ra cần đi kèm với việc thành lập các vườn ươm được chứng nhận để làm nguồn cung cấp giống hợp pháp và dễ tiếp cận.
Sự mất cân bằng giữa nhu cầu toàn cầu tăng và nguồn cung giảm có những tác động sâu rộng hơn. Kể từ cuối năm 2024, giá các sản phẩm dừa tăng mạnh đã gây lo ngại trên toàn chuỗi giá trị. Mặc dù giá cao hơn có thể tạm thời mang lại lợi ích cho nông dân, nhưng chúng lại gây áp lực lên các nhà chế biến và xuất khẩu, những người đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguyên liệu thô, năng lực chế biến chưa được khai thác hết, và trong một số trường hợp, phải sa thải nhân viên. Những gì có vẻ là lợi ích kinh tế trên bề mặt lại phản ánh những thách thức sâu xa hơn về mặt hệ thống cần được giải quyết khẩn cấp.
Điều quan trọng cần nhớ là trong nhiều năm qua, người nông dân đã phải gánh chịu gánh nặng của giá dừa thấp. Sự kiên cường và sản xuất liên tục của họ trong những hoàn cảnh khó khăn chính là nền tảng của ngành công nghiệp toàn cầu này. Giờ là lúc tôn vinh và hỗ trợ những đóng góp của họ thông qua đầu tư thực sự. Họ cần được công nhận không chỉ là nhà sản xuất, mà còn là những đối tác thiết yếu trong việc xây dựng một ngành dừa bền vững và công bằng hơn. Chuỗi giá trị minh bạch và toàn diện sẽ phục vụ tất cả mọi người, từ nhà sản xuất, nhà chế biến đến người tiêu dùng, bằng cách đảm bảo tiếp cận ổn định với nguồn dừa chất lượng và phân phối giá trị công bằng.
Trước những thách thức liên quan đến môi trường và cấu trúc này, phản ứng chung của chúng ta phải dựa trên nghiên cứu, khoa học và đổi mới, được hỗ trợ bởi sự hợp tác và cam kết về kỹ thuật và chính sách của nhiều ngành đối với quá trình chuyển đổi lâu dài của ngành dừa, dựa trên tính bền vững, công bằng và khả năng phục hồi.
DR. JELFINA C. ALOUW
Giám đốc điều hành
Nguồn: được dịch từ bản tin” The COCOMMUNITY, VOL. LIV NO.3, March 2025”
